Türkiye Nüfusunun Yapısal Özellikleri

Türkiye Nüfusunun Yapısal Özellikleri

Coğrafya TR 20 Mayıs 2020

Nüfusun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı

Birleşmiş Milletler ölçütlerine göre yaş kümeleri şöyledir:

  0-14 yaş -  Genç

15-64 yaş  - Yetişkin

    65+ yaş  Yaşça büyük olan

Gelişmiş ülkelerde doğum seviyesi az bulunduğu amacıyla genç nüfus seviyesi azdır. Geri kalmış ülkelerde genç nüfus seviyesi fazla, ihtiyar nüfus seviyesi azdır.

Nüfusun Cinsiyet Yapısı

Nüfusun kadın erkek seviyesine nüfusun cinsiyet yapısı denir. Savaşlar ve göçler nüfusun cinsiyet yapısını etkiler. Savaştan çıkan ülkelerde kadın nüfus seviyesi fazladır. Cumhuriyetin ilk senelerinde kadın nüfus seviyesi fazlaydı. İstanbul, İzmir gibi göç alan yerlerde erkek nüfus seviyesi, Rize, Artvin gibi göç veren illerde ise kadın nüfus seviyesi fazladır. Askeri birliklerin bulunduğu yerlerde erkek nüfus daha fazladır. Yaşça büyük olan nüfus ortamında kadın nüfusu erkek nüfusundan fazladır.

Çalışan Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı

Çalışma çağındaki nüfus grubu ortamında tespit edilen ve belirli bir işi olan nüfusa çalışan nüfus ya da aktif nüfus denir. Çalışma çağındaki nüfus grubuna girdiği durumda işi olmayan nüfusa da işsiz nüfus ya da iş gücüne dahil olmayan nüfus adı verilmektedir.

Ülkelerin gelişmişlik ölçütlerinden biri de toplam nüfus amacıyladeki aktif nüfus seviyesi ve aktif nüfusun etkinlik kollarına göre dağılımıdır. Bu hususta belirleyici olan etkinlik kolları tarım, endüstri ve hizmet sektörüdür. Gelişmiş ülkelerde tarım pazarında çalışan nüfus seviyesi az, hizmet ve endüstri sektörlerinde çalışan nüfus seviyesi fazladır. Türkiye'de tarım pazarında çalışan nüfus seviyesi gittikçe azalmaktadır. Buna karşılık hizmetler ve endüstri sektörlerinde çalışan nüfus seviyesi artmaktadır. Gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında Türkiye'de aktif nüfus seviyesi azdır. Türkiye'de 0-14 yaş bağımlı nüfus fazladır.

Türkiye Nüfusunun Eğitim Durumu

Günümüzde ilerleyen teknoloji yardımıyla çoğu alanda makineleşme yaygınlaşmış ve insan gücüne olan gereksinim azalmıştır. Bunun yerine iyi yetişmiş, eğitimli ve çağdaş araçları kullanabilecek elemanlara gereksinim duyulmaktadır.

Cumhuriyetin ilk senelerinde düşük olan okur yazarlık seviyesi oluşturulan çalışmalarla 2000 senesinde %88’e kadar yükselmiştir. Erkek nüfustaki okur yazar seviyesi kadın nüfustaki miktardan fazladır.

Türkiye’nin Kır ve Kent Nüfusu

Gelişmiş ülkelerde şehir nüfusu fazla, kır nüfusu azdır. 1927 senesinde Türkiye nüfusunun aşağı yukarı %76'sı kırlarda yaşarken bugünümüzde bu miktar %35'in altına inmiştir. Kentsel nüfusun süratle artmasının sebebi kırdan şehire olan göçlerdir.

Yıllar

Kent Nüfusu

%

Kır Nüfusu

%

1927

3.305.879

24,22

10.342.391

75,78

1940

4.346.249

24,39

1.474.701

75,60

1950

5.244.337

25,01

15.702.851

74,96

1970

13.691.101

38,45

21.914.075

64,55

1980

19.645.007

43,91

25.091.950

56,09

1990

33.326.351

59,01

23.146.684

40,99

2000

44.006.274

64,09

23.797.653

35,01

TÜRKIYE NÜFUSUNUN ÖZELLIKLERI (NÜFUS YAPISI)
Bir ülke nüfusunun cinsiyet, yas, egitim, ekonomik hali gibi özellikleri o ülkenin nüfus yapisini gösterir.
1. Nüfusun yas gruplari ve cinsiyetlere göre dagilimi
• Nüfusun yas hali
Nüfus, yas gruplarina göre, genç, yetişkin ve yasli olmak üzere 3 kisma ayrilir.
0 - 14 ? Genç nüfus
15 - 64 ? Olgun nüfus
65 + … ? Yasli nüfus
Bu siniflamaya göre, Türkiye nüfusunun 1990 yilinda yas gruplarina göre dagilimi su sekildedir:
Yas Grubu Toplam Nüfus içersinde miktar%
0-14 32,2
15-64 59,7
65ve üzeri 4,1
Buna göre, ülkemizde genç nüfus çok, yasli nüfus azdir. Bunun en mühim sebebi olarak dogum miktarinin çokligi söylenebilir.
Türkiye’de, 0 - 14 yas grubundakilerin çok olmasi beslenme, giyinme ve egitim ihtiyaçlarinin gözönüne alinmasi gerektirmektedir. Bu alanda yapilan yatirimlara demografik yatirimlar denir. Gelismis ülkelerde genç nüfusun azligi sebebi ile bu yatirimlar toplam yatirimlarin % 12,5'ini olustururken, bu miktar az gelismis ülkelerde % 42'ye kadar çikmakta, bu da gelisme hizlarini azaltmaktadir.
Çalisan nüfusun, bakimina muhtaç oldugu için, 0 - 14 ile 65 ve üzeri yas grubuna ayni vakitte bagimli nüfus denilmektedir.
Bagimli nüfus miktari, gelismis ülkelerde az iken, az gelismis ülkelerde çokdir.
Türkiye’de 1935 ve 1990 yillari nüfus grafikleri
1935 yili Türkiye nüfus grafigi: Bu grafik, Türkiye’nin gelismekte oldugunu gösterir. 0 - 4 yas grubunun olusturdugu tabanin çok genis olmasi, dogum miktarinin çok yüksek oldugunu göstermektedir.
1990 yili Türkiye nüfus grafigi: Bu grafikten de, Türkiye’nin gelismekte oldugu anlasilmaktadir. Ancak, 0 - 4 yas grubu, 1935 yilina göre daha dardir. Bu da ülkemizde dogum miktarinin azaldigini göstermektedir.


• Nüfusun cinsiyet hali
1945 yilindaki sayima kadar, ülkemizde kadin nüfusunun erkek nüfustan daha çok oldugunu görüyoruz. Bu durumda, Kurtulus Savasi ve Birinci Dünya Savasi tehlikesi etkili olmustur. Fakat, 1945'ten sonra erkek nüfusu kadin nüfusunu geçmistir. Su anda erkek nüfus % 1,2 miktarinda çoklik gösterir.
Türkiye’de disaridan göç alan Istanbul, Ankara, Izmir gibi merkezlerde erkek nüfus çok iken, disariya göç veren Trabzon, Tokat, Yozgat gibi merkezlerde kadin nüfusu daha çokdir.
2. Aktif Nüfus
Aktif nüfus, çalisan nüfus ya da faal nüfus olarak da adlandirilir.
15 - 64 yas arasindaki nüfusa çalisma çagindaki nüfus denilmektedir. Bu nüfusun hepsi bir iste çalismaktadir. Çalisabilecek yastaki nüfus içersinde, çalisan nüfus miktari ne kadar çoksa, issizlik miktari o kadar azdir. Genellikle, endüstrilesmis ve buna bagli olarak gelismis ülkelerde issizlik az iken, az gelismis ülkelerde issizlik çokdir.
3. Çalisan nüfusun ekonomik etkinlik kollarina göre dagilimi
Ekonomik etkinlikler üç büyük gruba ayrilir. Bunlar
• Tarim (Tarim, hayvancilik, ormancilik, vs.)
• Sanayi (Endüstri, madencilik, vs.)
• Hizmet (Insaat, ticaret, turizm, vs.) sektörleridir.
Az gelismis ülkelerde, toplam çalisan nüfusun % 90'a yakini tarimsal nüfus özelligi tasir. Gelismis ülkelerde ise tarimsal nüfus % 10 civarindadir. Diger nüfus, hizmet ve endüstri pazarında çalismaktadir.
Gelismekte olan ülkelerde, endüstri ve hizmet pazarında çalisan nüfus, gelismis ülkelere göre daha azdir.
Asagidaki tabloya baktigimizda, Türkiye’de 1927 yilinda nüfusun %90'i tarim, %10'u endüstri ve hizmet pazarında çalismistir.
1950 - 1960 li yillarda tarim pazarındaki nüfus azalmaya baslamistir. Genellikle 1980 li yillardan sonra, endüstrilesme hizinin artmasiyla tarim pazarındaki nüfus % 50'nin altina düsmüstür.

Türkiye’de nüfusun 1927 - 1990 yillari arasindaki sektörel dagilimi
Türkiye’de çalisan nüfusun yas ortalamasi düsüktür. Çalisan nüfusun bölgelere göre dagilimi incelendiginde dengesizlik görülür.
Sanayi ve hizmet pazarındaki nüfusun büyük bölümü, Marmara Bölgesi’ndeki Çatalca - Kocaeli ve Güney Marmara bölümlerinde yogunlasmistir. Izmir, Ankara, Eskisehir, Adana, Mersin, Zonguldak, Eregli, Karabük, Gazi Antep, Kayseri, Denizli, Konya gibi illerde endüstri nüfusu yogundur.
4. Nüfusun Egitim Durumu
6 yasini bitiren nüfusa, bütün Dünya’da egitim verilmeye çalisilir. Egitim okur - yazarlik, ilkögretim, lise ve üniversite olmak üzere siniflandirilabilir.
1990 yilina göre, Türkiye’deki faal nüfusun % 55'e yakinini ilkokul mezunlari, % 7,4'e yakinini okur - yazar, % 5'e yakinini ortaokul ve lise mezunlari, % 4'ünü de üniversite mezunlari olusturmaktadir.
5. Nüfusun Kirsal - Kentsel Durumu
Türkiye’de nüfusu 10.000'den az olan yerlesmelere kir nüfusu, çok olan yerlesmelere de şehir nüfusu denilmektedir.
Türkiye’de 1927 - 1950 yillari arasinda, kirsal ve şehirsel nüfus miktarlarinda çok degisiklik olmamistir. Fakat, 1950'li yillardan sonra, ülkemizde ulasim yollarinin ve endüstri etkinliklerinin gelismeye baslamasi bunun yaninda kirsal nüfusun artmasiyla beraber şehire dogru bir göç olayi baslamistir.
Kirsal kesimden şehire göç olayi, en çok, 1980 - 1985 yillari arasinda ortaya gelmis ve 1985 li yillarda kir ve şehir nüfusu az çok dengelenmistir. En son yapilan 1997 yilindaki sayimda şehir nüfusu % 65'e ulasmistir. Bu sonuç, ülkemizde endüstri ve hizmet pazarında çalisan nüfusun arttigini göstermektedir.

Bunu Paylaşabilirsiniz.

Kıta nedir ve kaç tane kıta vardır?

Coğrafya TR 14 Ocak 2024

YKS'ye Hazırlık Bambu Ağacına Benzer

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Adı Günümüzde Var Olmayan Ülkeler

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Pharos-İskenderiye Feneri

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Büyük Rift Vadisi Nereye Diyoruz

Coğrafya TR 07 Şubat 2023

Ökümen

Coğrafya TR 17 Aralık 2020

Aysberg

Coğrafya TR 01 Ocak 2021

Anökümen

Coğrafya TR 17 Aralık 2020

Aerosol

Coğrafya TR 01 Ocak 2021

Abrazyon Platformu

Coğrafya TR 16 Aralık 2020