Rüzgarlar ve Çeşitleri

Rüzgarlar ve Çeşitleri

Coğrafya TR 24 Mayıs 2020

          Rüzgar dünya üzerinde havanın akımı olarak değerlendirebiliriz.Rüzgar dediğimizde yüksek basınç alanından havanın alçak basınç alanına doğru yapmış olduğu yatay şekilde gerçekleşen havanın yönlenmesi akımıdır.Dünya üzerinde değişen sıcaklık şartlarına bağlı olarak basınç merkezleri ve bu basınç merkezleri arasında etkili olan rüzgarlarda değişiklik gösterir.Rüzgarlar ve Çeşitlerinde basınç ve rüzgar oluşumu

1) Basınç Farkı

Basınç Farkı rüzgarın şiddetini belirler

Basınç ne kadar fazlaysa rüzgarın hızı da o kadar fazladır. 

2) Basınç Merkezler Arasındaki Uzaklık

Rüzgarın hızı aradaki mesafeye bağlıdır

Basınç merkezleri arasındaki uzaklık ne kadar yakınsa rüzgar o kadar hızlı eser, ne kadar uzaksa rüzgar o kadar yavaş eser.

3) Kara ve Denizlerde Rüzgarın Hızı Değişir

Karalarda sürtünme, engel,(bitkiler, ağaçlar, binalar) fazladır. Rüzgarın hızını keser. Denizlerde ise engel yoktur, hızlı eser.

4) Günlük Hareket

Dünyanın dönmesinin rüzgar yönüne etkisi

Dünya'nın kendi etrafında hareketi sonucunda rüzgarlar (kariyolis kuvveti) sapmaya uğrar. Bu sapma Rüzgarın hızı azaltır.

RÜZGARIN YÖNÜNÜ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1) Basınç Merkezlerinin Konumu 

Meltem

Rüzgar her zaman Y.B den A.B ye doğru eser. Basınç merkezlerinin konumu rüzgarın yönünün etkiler.

2) Yer Şekillerinin Uzanış Yönü 

Yer şekilleri hakim rüzgar yönünü etkiler.

Yer şekillerinin uzanış yönü, hakim rüzgar yönünün etkiler. Hakim rüzgar yönü kuzey-güney yönlüdür

3) Dünya'nın Hareketi hakim rüzgar yönünü etkiler.

Dünya batıdan doğuya doğru döner. Bu yüzden rüzgarların yönünde sapmalar oluşur. KYK' de esiş yönünün sağına, GKY' de esiş yönünün soluna sapar.

RÜZGAR ÇEŞİTLERİ :

Rüzgârlar oluşumlarına göre ayırdığımızda 3 ana kuşak şeklinde inceleriz;
1) Sürekli Rüzgarlar: Sene süresince aynı yönde hareket eden rüzgarlardır. Yani sürekli yüksek basınçlı alanlardan sürekli alçak basınçlı alanlara doğru hareket eden rüzgarlardır. Sürekli rüzgarlar; Batı Rüzgarları, Alizeler ve Kutup Rüzgarlarıdır.
2) Mevsimlik Rüzgarlar: Birbirlerine komşu olan kara parçaları ve okyanusların yıl ortamında değişik oranlarda sıcaklık ve soğukluklarına göre meydana gelen basınç yerlerinde tesirini gösterirler. Mevsimlik rüzgarlar; Yaz Musonları ve Kış Musonları olarak ikiye ayrılır.
3) Yerel Rüzgarlar: Bu rüzgarların bir kısmı, genel hava dolaşımlarının tesiri ile ulusal olarak değişikliklere uğraması ile oluşmaktadır. Bazı ulusal rüzgarlarda tamamiyle yöresel olarak gerçekleşen basınç değişiklıkları sonucunda oluşmaktadır.                                                                                                                 Yerel rüzgarlar; Meltemler (Günlük Devirli Rüzgarlar), Sıcak Yerel Rüzgarlar, Soğuk Yerel Rüzgarlar ve Tropikal rüzgarlardır

Oluşumlarına göre Rüzgarlar

Yeryüzündeki sürekli rüzgârların başlıcaları :

Sürekli rüzgarlar

Alizeler: 30° kuzey ve güney enlemleri çevresindeki dinamik yüksek basınç (DYB) kuşağından Ekvator çevresindeki termik alçak basınç

(TAB) kuşağına doğru eser. Daha çok koriyolis kuvvetinin etkisiyle Kuzey Yarım Küre'de esme yönünün sağına, Güney Yarım Küre'de ise soluna doğru sapma gösterir. Alize rüzgârlarının hızı ortalama 15-40 km/saattir. Estikleri kuşakta sıcak okyanuslar üzerinden geçerken alttan nem alırlar. Yönlerindeki sapma nedeniyle de kıtaların doğu kıyılarına bol yağış bırakırlar.

Batı Rüzgârları: 30° kuzey ve güney enlemleri çevresindeki yüksek basınç kuşaklarından 60° enlemlerindeki alçak basınç kuşaklarına (polar cephe) doğru eserler. Bu rüzgârlar, sapma yönünden dolayı kıtaların batı kıyılarında etkili olurlar ve buralara bol yağış bırakırlar.

Kutup Rüzgârları: Kutuplardaki termik kökenli yüksek basınç (TYB) alanlarından 60° enlemlerindeki polar cepheye (DAB) doğru eserler. Kutuplar üzerinden gelen bu rüzgârlar, çok soğuk etki yaparlar.

B) Mevsimlik Rüzgârlar

Kara ve denizlerin bu özelliğine bağlı olarak bazı rüzgârlar mevsimlere göre yön değiştirir. Bu rüzgârların en çok bilineni musonlardır.

Yaz Musonları:Yazın denizler karalara göre daha serin ve YB alanı, karalar ise denizlere göre daha sıcak ve AB alanıdır. 

Yaz Musonları Hindistan

       Bu nedenle denizlerden karalara doğru serin ve nemli rüzgârlar eser Bu rüzgârlar, kıyıya yakın dağ yamaçlarına bol yağış bırakır ve sık sık sellere neden olur. Dünya'nın en çok yağış alan yerleri, Hindistan'da Muson bölgesindedir.

Kış Musonları: Kışın karalar daha soğuk ve YB alanı, denizler daha sıcak ve AB alanıdır. 

Bu nedenle kış musonları karalardan denizlere doğru soğuk ve kuru rüzgârlar olarak eser.

Kış Musonları Hindistan Güney Asya

Muson Rügarlarının Özellikleri

• Oluşumunda yıllık hareket (eksen eğikliğii) ile kara ve denizlerin farklı ısınıp soğuması etkilidir.

• Yazın denizden estiklerinden bol nem taşırlar ve karalara bol yağış bırakırlar 

• Kışın karalardan estiklerinden kurudurlar ve adalar hariç yağış b›rakmazlar.

• Estikleri bölgelerin iklimini etkilerler.

c) Yerel Rüzgarlar 

1) Meltem Rüzgarları: Komşu iki bolge arasmda çok kısa sureli basınc degişiklikleri ortaya çıkabilir. Bir gun, bir hafta gibi kısa surelerde etkili olan bu basınç merkezlerine yerel basınç, bu alanlar arasında esen ruzgarlara yerel rüzgarlar denir.

Deniz Meltemi.

kara meltemi

Gündüz, karalar denizlere göre daha çok ısınmaktadır. Bu nedenle karalarda AB alanı oluşurken, denizlerde YB alanı oluşur. Bu nedenle rüzgar denizden karaya doğru eser. 

Kara Meltemi:

Gece, karalar daha çabuk soğurken, denizler daha geç soğur, AB oluşur. Rüzgar, karadan denize doğru eser. 

Vadi Meltemi:

Dağ ve Vadi Meltemi

Gündüz, dağlar vadilere göre hızlı ısındığı için dağlar alçak, vadiler yüksek basınç alanına dönüşür. Bu durum rüzgarın vadiden dağa doğru esmesine sebep olur. 

Dağ Meltemi:

Vadiler gündüz almış oldukları ısıyı nemden dolayı gece korurlar. Böylece vadiler AB, dağlar YB alanı olur. Rüzgar da bunu bağlı olarak dağdan badiye doğru eser.

Yerel Rüzgarlar

2.Sıcak Yerel Rüzgârlar:

a.Föhn rüzgarları: Yükselen hava kütlesinin bir dağı aşarak diğer yamaçta alçalmasıyla oluşur. Ülkemizde Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağlarında görülür.
b.Sirokko   c.Hamsin    d.Samyeli

3.Soğuk Yerel Rüzgârlar:
a.Bora      b.Mistral    c.Krivetz

4.Tropikal Rüzgârlar: Sıcak kuşakta ani basınç farklarından kaynaklanan ve hızı saatte 100-150 km’ye ulaşan rüzgârlardır. Daha çok okyanuslar üzerinde oluşurlar. Genellikle hortumlara neden olurlar.

Bunu Paylaşabilirsiniz.

Kıta nedir ve kaç tane kıta vardır?

Coğrafya TR 14 Ocak 2024

YKS'ye Hazırlık Bambu Ağacına Benzer

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Adı Günümüzde Var Olmayan Ülkeler

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Pharos-İskenderiye Feneri

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Büyük Rift Vadisi Nereye Diyoruz

Coğrafya TR 07 Şubat 2023

Ökümen

Coğrafya TR 17 Aralık 2020

Aysberg

Coğrafya TR 01 Ocak 2021

Anökümen

Coğrafya TR 17 Aralık 2020

Aerosol

Coğrafya TR 01 Ocak 2021

Abrazyon Platformu

Coğrafya TR 16 Aralık 2020