Doğal Mirasın Korunması

Coğrafya TR 21 Mayıs 2020

    Doğal miras; estetik, kültürel, bilimsel, ekonomik unsurlarla zenginleşen doğal güzelliklerin ve biyolojik çeşitliliğin oluşturduğu değerlerdir. Örneğin; bilimsel ve görsel açıdan nadir olan jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar ya da soylarının tükenmekte olduğu bitki ve hayvanların yaşam alanları doğal miras alanları içinde yer almaktadır.

Doğal miras alanları birçok tehdide açıktır. Bu nedenle de korunması gerekmektedir. Örneğin; Pamukkale Travertenleri bir dönem beyaz rengini yitirmeye ve sararmaya başlamıştı. Çünkü çevresindeki oteller, travertene can veren kalker bazlı kaynak suyunu aşırı kullanmışlardır. Alınan önlemler sonucunda kaynak sularının Pamukkale'ye zarar vermeyecek kısmı saptanıp otellerin bu miktarın dışına çıkmamaları konusunda hukuksal yaptırımlar hazırlanmıştır. Pamukkale'nin akıbetine uğrayan ya da daha kötü durumda olan doğal miras alanları için de çalışmalar yapılmalıdır.

DOĞAL MİRAS ALANLARI VE EKOSİSTEM

    Nüfusun hızla artmasıyla birlikte beşeri faaliyetler de artmış ve beşeri faaliyetler doğal miras alanlarını tehdit etmeye başlamıştır. Biraz önce Pamukkale örneğindeki gibi doğal miras alanları, insanlar tarafından doğrudan ya da dolaylı olarak tahrip edilmektedir. Bu da, bu alanların doğal güzelliğini bozmakta ya da tür çeşitliliğini azaltmaktadır.

Doğal miras alanlarından biri de ormanlardır. Ormanların ekolojik sistemdeki önemi çok fazladır. Sağladığı yararlardan bazıları:

 Su dengesini düzenlemek,

 Sel ve taşkınları azaltmak,

 Su ve rüzgara karşı toprağı tutarak toprağın taşınmasını önlemek,

 İçinde barınan bitki ve hayvan türlerini korumak,

 Havadaki karbondioksit dengesini koruyarak, dünyanın ihtiyacı olan oksijeni üretmektir.

BAŞLICA DOĞAL MİRAS ALANLARI

DÜNYA MİRAS ALANLARI

Dünya Miras Alanı, UNESCO’nun 21 ülkeden oluşan Dünya Mirası Komitesi tarafından yönetilen Dünya Mirası Programı listesine dahil olmuş belirli bir alandır (orman, dağ, göl, çöl, anıt, bina veya şehir gibi). Programın amacı; insanlığın ortak mirasındaki çarpıcı kültürel ve doğal önemi olan alanları kataloglamak, isimlendirmek ve korunmasını sağlamaktır. Belli bazı durumlarda listelenen alanlar Dünya Mirası Fonu’ndan para alabilirler. Program 16 Kasım 1972’de Dünya’nın Kültürel ve Doğal Mirasını ilgilendiren konvansiyon ile başladı. Bu tarihten beri 180 ülke bu konvansiyonu onaylamıştır.

2006 yılından itibaren toplam 830 alan listelenmektedir. 138 ayrı ülkede 644 kültürel, 162 doğal ve 24 karışık özellikli alan listelenenler arasındadır. Her alan UNESCO tarafından eşsiz bir katalog numarası ile belirtilmiştir. Her bir Dünya Mirası Alanı, sınırları içinde bulunduğu ülkenin mülküdür. Buna rağmen her bir alanın gelecek nesiller için korunmasındaki sorumluluk  tüm dünyaya aittir. Bu alanların korunması tüm Dünya Mirası Ülkelerinin sorumluluğudur.

DÜNYA MİRASI ALANLARI LİSTELERİ:

Türkiye

Afrika

Asya, Avustralya

Avrupa

Amerika

Çin Miras Alanları

TEHLİKE ALTINDAKİ DÜNYA MİRAS ALANLARI

UNESCO’nun Dünya Mirası Komitesi tarafından tehlike altında olarak listelenmiş 31 alan vardır. (Parantez içindeki tarihler bu alanın listeye alınış zamanını gösterir.)

1. AFGANİSTAN

a-  Bamyan Vadisi’nin kültürel manzarası ve arkeolojisi (Bamyan Budaları, 2003)

b-  Cem’in Minaresi ve arkeolojik kalıntıları (2002)

2. AZERBAYCAN

3. BENİN

4. ORTA AFRİKA CUMHURİYETİ

5.ŞİLİ

Humberstone ve Santa Laura Güherçile Tesisleri (2005)

6. FİLDİŞİ SAHİLLERİ

a)  Garamba Milli Parkı (1996)

b)  Kahuzi-Biega Milli Parkı (1997)

c)  Okapi Vahşi Yaşam Rezervi (1997)

d)  Virunga Milli Parkı (1994)

e)  Saloga Milli Parkı (1999)

Mısır

Abu Mena (2001)

Etiyopya

Semien Dağları Milli Parkı (1996)

Almanya

Dresden Elbe Vadisi (2006)

Gine

Nimba Dağı Doğa Rezervi (1992)

Honduras

Río Platano Biosfer Rezervi (1996)

Hindistan

Manas Vahşi Yaşam Mabedi (1992)

İran

Bam ve Kültürel Manzarası (2004)

Irak

Asur (2003)

İsrail

Eski Kudüs Şehri ve Eski Kudüs Şehri Duvarları (1982)

Nepal

Kathmandu vadisi (2003)

Nijerya

Aïr ve Ténéré Doğa Rezervi (1992)

Pakistan

Fort ve Şalimar Bahçeleri (2000)

Peru

Chan Chan Arkeolojik alan (1986)

Filipinler

Banaue Pirinç Terasları, Ifugao - Cordillera Yönetim Bölgesi (2001)

Sırbistan

Kosovo Ortaçağ Anıtları, Dečani monastery, Peć Patriarkı, Gračanica monastery ve Ljeviš (2006)

Tanzanya

Kilwa Kisiwani harabeleri ve Songo Mnara harabeleri (2004)

Amerika Birleşik Devletleri

Everglades Milli Parkı (1993)

Venezuella

Santa Ana de Coro ve Limanı (2005)

Yemen

Zabid tarihsel şehri(2000)

DAHA ÖNCE LİSTELENMİŞ ALANLAR
Daha önce listede olup yapılan iyileştirmeler sonunda listenen çıkarılan alanlar. Parantez içinde verilen ilk tarih liste girişi, ikincisi listeden çıkarıldığı tarihtir.

Kotor, Karadağ (1979-2003)

Djoudj Milli Kuş Sığınağı, Senegal (1984-88; 2000-06)

Ngorongoro Korunma Alanı, Tanzanya (1984-89)

Bahla Kalesi, Umman (1988-2004)

Wieliczka Tuz Madeni, Polonya (1989-98)

Timbuktu, Mali (1990-2005)

Dubrovnik, Hırvatistan (1991-98)

Plitvice Gölleri Milli Parkı, Hırvatistan (1992-97)

Srebarna Doğa Rezervi, Bulgaristan (1992-2003)

Angkor, Kamboçya (1992-2004)

Sangay Milli Parkı, Ekvator (1992-2005)

Yellowstone Milli Parkı, ABD (1995-2003)

Ichkeul Milli Parkı, Tunus (1996-2006)

Butrint, Arnavutluk (1997-2005)

Iguaçu Milli Parkı, Brezilya (1999-2001)

Rwenzori Mountains National Park, Uganda (1999-2004)

Hampi, Hindistan (1999-2006)

Tipasa, Cezayir (2002-2006)

Kolonya Katedrali, Almanya (2004-2006)

DÜNYA MİRASI OLARAK KABUL EDİLEN ÜLKEMİZDEKİ ALANLAR

Bütün insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal sitleri dünyaya tanıtmak, toplumda söz konusu evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli sebeplerle bozulan, yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için gerekli işbirliğini sağlamak amacıyla UNESCO’nun 17 Ekim - 21 Kasım 1972 tarihleri arasında Paris’te toplanan 16. Genel Konferansında sorunun uluslararası bir sözleşme konusu yapılmasına karar verilmiş ve 16 Kasım 1972’de “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme” kabul edilmiştir. Türkiye, bu sözleşmeyi 23 Mayıs 1982 tarihinde onaylanmış ve 1983 yılında Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

2000 yılı sonu itibariyle Dünya genelinde Dünya Miras Listesine kayıtlı 690 kültürel ya da doğal varlık bulunmaktadır. Bunların 530 tanesi kültürel/arkeolojik sit, 137 tanesi doğal sit alanıdır. Bunların 23 tanesi ise karma (kültürel/doğal) sit alanıdır. Her yıl gerçekleşen Dünya Miras Komitesi toplantıları ile bu sayı artmaktadır. Ülkemiz, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğünün sorumluluğu altında yürüttüğü çalışmalar neticesinde bugüne kadar Dünya Miras Listesine 9 adet varlığımızın alınmasını sağlamıştır.

Bu varlıklardan; İstanbul, Safranbolu, Boğazköy, Nemrut Dağı, Xanthos-Letoon, Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, Truva Arkeolojik Kenti kültürel, Pamukkale ve Göreme-Kapadokya hem kültürel, hem doğal miras olarak listeye alınmıştır.

Dünya Miras Merkezince 2000 yılı içinde onaylanan Geçici (Endikatif) Listede aşağıdaki varlıklarımız yer almaktadır.

1) Selimiye Cami ve Külliyesi (16. yy)

2) Bursa ve Cumalıkızık Osmanlı Kentsel ve Kırsal Yerleşimleri (13. yy. 15. yy)

3) Konya Selçuklu Başkenti

4) Alanya Kalesi ve Tersanesi

5) Selçuklu Kervansarayları Denizli – Doğubeyazıt Güzergahı (13. yy)

6) Ishakpaşa Sarayı (17. yy)

7) Harran ve Şanlıurfa Yerleşimleri (17. yy – 19. yy)

8) Diyarbakır Kalesi ve Surları (12. yy)

9) Mardin Kültürel Peyzaj Alanı (13. yy)

10) Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları (12. yy – 13. yy)

11) Sümela Manastırı (5. yy – 19. yy)

12) Alahan Manastırı (7. yy)

13) St. Nicholas Kilisesi (7. yy – 8. yy)

14) St. Paul Kilisesi, St. Paul’s Kuyusu ve Çevresi

15) Kekova

16) Güllük Dağı – Termessos Milli Parkı

Doğal Mirasımızı Korumak İçin Ne yapmalıyız?

         Doğal miras alanlarının korunması çok önemlidir. Küçük küçük yararlarını bir araya getirdiğimizde önce bulunduğu bölge için, daha sonra ülkesi ve tüm dünya için büyük öneme sahip olduğunu görürüz. Doğal olarak bize ait olan bir doğal miras dolayısıyla dünyaya, dünyaya ait olan bir doğal miras da bize aittir. Bu nedenle doğal mirası korumada bireysel olarak üzerimize düşen görevler bulunmaktadır.

Bunlar:

Bozulmuş ekosistemlerin restorasyonu ve geri kazanımı ya da ekosistemlerin işleyişi hakkında bilgi sahibi olunmalı,  Geri dönüşümlü ambalajlar tercih edilmeli,  Doğal ekosistemin önemi ile ilgili eğitim programları düzenlenmeli,  Fosil yakıtlar yerine yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına yönelmeli,
Araçlarda yakıt tasarrufu sağlayan motorlar kullanılmalı,  Çöplerin geri dönüşümü gerçekleştirilmeli,  Organik ürünler kullanılmalı,  Su kaynaklarının kullanımında tasarruf yapılmalı,  Orman alanları geliştirilmeli,  Spor, avcılık gibi faaliyetler doğal yaşamı ve türleri tehdit etmeyecek şekilde yapılmalı,  Doğal alanlardaki turizm faaliyetlerinin doğal yapıyı bozmayacak şekilde düzenlenmesi sağlanmalıdır.

Dünya üzerinde yok olan kültürel değerleri kontrol altına almak, doğal miras alanlarını korumak ve uğrayacakları tahribatı engellemek için 1972'de UNESCO, "Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması"na dair bir sözleşme imzalamıştır. Buna göre her ülke kendi topraklarında bulunan ve dünya mirasına girmesini uygun bulduğu kültürel ve doğal varlıkların envanterini, Dünya Miras Komitesi'ne bildirmekle yükümlü tutulmuştur. Sözleşme, yasal yaptırımlar yerine ikna gücünü kullanarak problemleri çözmeyi amaçlar.

Bunu Paylaşabilirsiniz.