Buzulların Oluşturduğu Şekiller

Buzulların Oluşturduğu Şekiller

Coğrafya TR 20 Mayıs 2020

Kutuplara yakın yerlerde ve dağların yüksek kesimlerinde hava sıcaklığı düşük olduğu için, yıl içerisinde yağan kar erimeyerek birikir.

Yıl boyu düşük sıcaklıktan dolayı erimeden geriye kalan karlara kalıcı kar ya da toktağan kar denir. Kalıcı karların başladığı yükseklik kalıcı kar sınırı olarak adlandırılır. Kutuplar tamamen buzullarla kaplıdır.

NOT: Kalıcı kar sınırı, enleme, yükseklik ve bakı durumuna göre değişmektedir. 

Enleme Göre Buzullaşma

 

Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe kalıcı karların yükselti sınırı alçalır. Ekvator çevresinde kalıcı kar sınırı 5000-6000 metre iken, örneğin Orta Kuşak’ta bulunan Türkiye’de ortalama 3500-4000 metredir, kutup dairelerinden sonra ise deniz seviyesine kadar iner.

NOT: Türkiye’de buzulların etkili olduğu alanlar dağların yüksek kesimleridir.

Türkiye de Buzullar

Günümüzde buzulların kapladığı alan 15 milyon km2 kadardır. Yani yeryüzünün % 10’u buzullarla kaplıdır. Buzulların yeryüzündeki dağılışı şöyledir:

Buzulların Görüldüğü Yerler :  Antarktika, Grönland, Dağların yüksek kesimleri (sıcaklık düştüğü için)

1. BUZUL ÇEŞİTLERİ

Oluşum yerlerine göre altı buzul türü vardır.

A. Sirk Buzulu

Dağların yüksek kesimlerinde sirk adı verilen küçük çanaklarda oluşan buzul türüdür. Ülkemizdeki buzulların çoğu bu şekildedir.

Sirk Buzulu Coğrafya TR

B. Vadi Buzulu

Yüksek dağlık alanlarda sirklerden taşarak, bir vadi boyunca aşağı hareket eden buzul çeşididir. Alp Dağları’nda ve Türkiye’de Cilo ve Sat dağlarında bu tip buzullar görülür.

Vadi Buzulu Coğrafya TR

C. Takke Buzulu

Yüksek dağların zirvesinde bunan buzul türüdür. Fuji (Japonya) ve Ağrı dağlarında örnekleri görülür.

Takke Buzulu Coğrafya TR

D. Örtü Buzulu

Kutuplara yakın sahalarda deniz seviyesine kadar inerek oluşan ve çok geniş alanlara yayılan buzul türüdür. Grönland ve Antarktika’da yaygın olarak görülür.

Örtü Buzulu

E. Bankiz

Deniz suyunun donmasıyla denizler üzerinde oluşan buzullara bankiz denir.

Bankiz

F. Buzdağı (Aysberg)

Kutuplardaki buzullardan koparak deniz içerisinde yüzen serbest buzul parçalarına buzdağı denir. Aysberglere kutuplara yakın soğuk denizlerde sıklıkla rastlanır.

Buzulların Oluşturduğu Şekiller

2. BUZULLARIN AŞINIM ŞEKİLLERİ

Buzullar eğim ve yerçekimine bağlı olarak, yamaç boyunca bir hamur gibi hareket eder. Örtü buzulları yılda 6 - 9 m hızla hareket ederken, vadi buzullarında bu hız daha fazladır. Buzullar böylece üzerinde hareket ettikleri yüzeyi aşındırırlar. Törpüleme ve oyma şeklinde gerçekleşen bu harekete buzul aşındırması denir.

   Buzul Şekilleri Coğrafya TR

a. Buzul Vadisi

Buzullar, içine yerleşip hareket ettikleri yatakları zamanla oyarak aşındırır. Enine kesiti U şeklinde olan bu vadilere buzul vadisi denir. İnişli çıkışlı profilleri ile akarsu vadilerinden ayrılırlar.

Buzul Vadisi

b. Sirk (Buz Yalağı)

Dağların yüksek kesimlerinde, buzulun ilk oluşmaya başladığı yerde oluşan küçük aşınım çukurluğuna sirk denir.

Sirk Buzulu

c. Hörgüç Kaya

Buzulların aşındırması sonucunda dirençli kayaların farklı aşınmasıyla oluşan kayalara hörgüç kaya denir.

Hörgüç Kaya

3. BUZULLARIN BİRİKİM ŞEKİLLERİ

Buzullar hareket ederken, kopardıkları taş ve toprakları beraberinde sürüklerler. Bir buzul, eriyerek küçülmeye başladığı sırada taşıdığı maddeleri çeşitli yerlerde biriktirir.

a. Moren (Buzultaş)

Buzullar yamaç boyunca hareket ederken koparmış oldukları parçaları eriyinceye kadar taşır ve eridiği yerde biriktirir. Biriktirilen bu malzemeye moren denir.

Moren Coğrafya TR

b. Sandur Ovası

Buzullardan çıkan akarsular, buzulların önünde ova biçiminde geniş düzlükler oluşturur. Buzul - akarsu biriktirmesi sonucunda oluşan bu düzlüklere sandur ovası denir.

Sander Ovası

c. Drumlin

Buzul hareketi sonucu oluşan uzun ve balina şeklinde bir tepeciktir.

Durumlin

Bunu Paylaşabilirsiniz.

Kıta nedir ve kaç tane kıta vardır?

Coğrafya TR 14 Ocak 2024

YKS'ye Hazırlık Bambu Ağacına Benzer

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Adı Günümüzde Var Olmayan Ülkeler

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Pharos-İskenderiye Feneri

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Büyük Rift Vadisi Nereye Diyoruz

Coğrafya TR 07 Şubat 2023

Ökümen

Coğrafya TR 17 Aralık 2020

Aysberg

Coğrafya TR 01 Ocak 2021

Anökümen

Coğrafya TR 17 Aralık 2020

Aerosol

Coğrafya TR 01 Ocak 2021

Abrazyon Platformu

Coğrafya TR 16 Aralık 2020