Türkiye'de Ticaret

Türkiye'de Ticaret

Coğrafya TR 21 Mayıs 2014

Ticaret Nedir? Üretimin artmasına ve ulaşım ağının gelişimine bağlı olarak gelişme gösteren ticaret, bir geçim kaynağıdır. Sanayi Devrimi ile artan üretim, beraberinde ülke içi ve ülkeler arası ticareti geliştirmiştir. Sanayileşmemiş ülkelerden ham madde alınmış, onlara mamul madde satılmıştır. Ticaretin en belirgin özelliği arz (sunu) ve talep(istek) tir. Bir diğer özelliği ise toptan ya da perakende olmasıdır.

En önemli ticaret mekanları;

 dükkanlar,

 mağazalar,

 marketler,

 pazarlar,

 panayırlar,

 fuarlar ve

 alış veriş merkezleridir.

Bu mekanlar malların sergilenerek tüketiciye ulaştırıldığı ve tüketicinin beğenisine sunulduğu yerlerdir.

Eskiden beri var olan ticaret mekanları, günümüzde önemli değişimler göstermiştir. Büyük şehirlerde dükkan ve mağazaların yerlerini süper marketler,  gros marketler almıştır. Buralarda gıda, giyim, temizlik, ev araç gereçleri gibi çok çeşitli ürünler satılmaktadır. Ürün çeşitliğinin fazla olması hem çok farklı müşteri profiline ürün satma şansı vermekte hem de müşterilerin tüm ihtiyaçlarını aynı yerde kısa sürede karşılamalarına olanak sağlamaktadır. Bu sebeplerden dolayı son yıllarda ticaret merkezlerinde çok köklü değişiklikler meydana gelmiştir.

Yurdumuzda iç ticaret 1950’den sonra daha fazla önem kazanmıştır. Bunun nedeni üretim ve tüketim bölgeleri arasındaki uygun ve yeterli ulaşım bağlantılarının 1950 yılından sonra sağlanabilmiş olmasıdır.

Kara yolu ve demir yolu ağlarının gelişmesi, bütün bölgeleri birbirine bağlamış ve bölgesel pazarların giderek önem kazanmasını sağlamıştır.

Nüfus ve Yerleşme: Nüfusun kalabalık olduğu kalabalık yerleşim alanlarında insan sayısına bağlı olarak arz ve talep de fazla olacaktır. Bu da, ticaret hacmini arttıracaktır.

Yollar ve Ulaştırma: Gelişmiş yollara ve ulaşım ağına sahip olan yerlerde ticaret de gelişir. Tarihte Kral Yolu, İpek Yolu, Baharat Yolu gibi yolların önemi ticaretten gelmektedir.

Ekonomi ve Üretim: Ekonomisi gelişmiş, üretim hacmi yüksek yerlerde de ticaret gelişir. Çünkü hammadde girişi, işlenmiş mamul maddenin çıkışı fazladır.

Ticaret 3 Şekilde Gerçekleşir:

1.  İç Ticaret

2.  Dış Ticaret

3.  Transit Ticaret   

İÇ TİCARET

İç ticaret; bir ülkenin kendi pazarlarına yönelik ticaretidir. İç ticarette ülkede var olan para ne artar ne de azalır. İç ticaret, ülke insanının ihtiyaçlarını karşılaması amacıyla yapılır.

Ülkemiz, bulunduğu coğrafya sebebiyle çok fazla ürün çeşidine sahiptir. Rize’de yetiştirilen çay yurdun diğer bölgelerine dağıtılırken, Alanya’da yetiştirilen muz da diğer bölgelerdeki pazarlarda yerini alır. Yalnız ülkemizin her yeri ulaşım açısından elverişli değildir. Bu sebeple ulaşımı elverişli yerlerde ticaret de gelişirken, ulaşımı gelişmeyen yerlerde ticaret de geri kalmıştır.

Ticaret ürünlerinin çeşidinde ülkeden ülkeye fark olduğu gibi aynı ülke içinde şehirden şehre de fark olmaktadır. Örneğin; tarım şehri, sanayi şehrine hammadde satarken, sanayi şehri ise tarım şehrine işlenmiş ürün satmaktadır.

Yurdumuzdaki iç ticaret çekim ve dağıtım merkezleri:

1.  Büyük Şehirler:

Büyük üretim ve tüketim merkezleridir. İstanbul, İzmir, Ankara, Adana, Bursa, Gaziantep gibi kentlerimizdir.

2.  Orta Büyüklükteki Şehirler:

Etki alanları sınırlı olan orta büyüklükteki şehirlerde bulunduğu bölgede üretilen mallar toplanarak büyük tüketim merkezlerine gönderilir. Büyük merkezlerde üretilen mallar bu bölgelere getirilerek pazarlanır. Konya, Kayseri, Malatya, Erzurum, Gaziantep, Diyarbakır, Şanlıurfa, Samsun, Trabzon, Mersin illerimiz orta büyüklükteki şehirlere örnek verilebilir.

3.  Sanayi Faaliyet Bölgeleri:

Büyük sanayi tesislerinin kurulduğu ya da maden rezervlerinin bulunduğu bölgelerdir.

4.  Turizm Bölgeleri:

Turizm bölgeleri sezonda artan talebe bağlı olarak büyük tüketim merkezleri haline dönüşürler.

5.  Tarım Bölgeleri:

Tarımsal faaliyetlerin yoğun olduğu alanlar olup, iç ve dış pazarlara ürünler gönderen dağıtım bölgeleridir.

6.  Hal, Pazar, Panayır ve Fuarlar:

Haller, yaş meyve ve sebzelerin satışa çıkarıldığı yerler olarak önem taşırlar. Haller, haftanın her günü açıkken, pazarlar haftanın belirli günlerinde açıktır. Panayırlar, yılın belli dönemlerinde belli bir süre için kurulan ve sergi niteliği taşıyan alışveriş alanlarıdır. Fuarlar; tüketicileri karşılaştırmak üzere kurulur.

Ticarette en önemli konulardan biri de “standartlaşma”dır. Besin maddeleri ve sanayi mallarının standartlaştırılması, dünya ticaretinde olduğu kadar iç ticarette de önemli yer tutar. Dış pazarların bu alandaki çalışma tarzlarına yetişmek ve rekabete girebilmek için yapılan çalışmalar Türkiye’de de önem kazanmıştır. Yurdumuzda 1954’te “Türk Standartları Enstitüsü” (TSE) faaliyete geçirilmiştir. Birkaç yıl içinde gelişen bu kuruluş, 1960’ta bağımsız bir kamu kuruluşu durumuna gelmiş, tarımda, sanayide, ticarette geçerli olacak standartların hazırlanması başlıca görevi olmuştur.

DIŞ TİCARET

Uluslararası Ticaretin Doğuşu

Geçmişte ürün çeşidi azlığından dolayı insanların seçim şansı da azdı. Günümüzde ise gelişen teknoloji ve ulaşım şartları sayesinde insanlar kendi ülkesindeki mallarla yetinmiyorlar, başka ülkelerden de mallar alıyorlar. Bu durum da ticaretin geliştiğinin apaçık kanıtıdır. Uluslararası ticaret de bu şekilde doğmuştur.

İç ticarette ülke ekonomisi kazanmaz ya da kaybetmezken dış ticarette durum farklıdır. Bir ülke başka bir ülkeye ne kadar fazla ve pahalı mallar satarsa ekonomik geliri artar. Yine bir ülke başka ülkelere sattığı maldan fazla mal alırsa o ülke zarar eder. Aynı zamanda iç piyasalar ülkede alınan siyasi kararlardan, ülkenin siyasi rejiminden, vergi ve maliye politikasından ve benzeri birçok unsurdan etkilenmektedir. Bunun gibi uluslararası piyasalar da savaşlardan, isyan ve çatışmalardan, ülkelerin siyasi ve ekonomik sistemlerinden, gümrük tarifelerinden ve daha başka hususlardan etkilenmektedir.

İthalat-İhracat (Dış Ticaret)

Ülkemizde ithalat ve ihracat iki döneme ayrılır: 1980 öncesi ve 1980 sonrası olarak. 1980 öncesinde bir tarım ülkesi olan Türkiye, dışarıya tütün, üzüm, incir, pamuk, buğday gibi tarım ürünleri satarken; dışarıdan makine, elektrikli ev gereçleri, ulaşım araçları, saat ve ölçü araçları almaktaydı.

1980 öncesi dönemde dış ticaret hacmi fazla değildi. Ülke, savaşın yaralarını sararken Osmanlı’nın düştüğü borç batağına düşmemek için dış ticarette temkinli davranıyordu. 1980 sonrasında ise serbest piyasa ekonomisine geçilmesiyle birlikte ihracata bağlı sanayileşme politikası benimsenmiştir. Bu dönemde ihracatı arttırmaya yönelik politikalar uygulamaya konulmuş, bürokratik engeller büyük ölçüde ortadan kaldırılmıştır.

Türkiye’nin 1996 yılında Gümrük Birliği’ne girmesiyle AB’den alınan sanayi malları ithalatında artış olmuştur. Bu durum iç piyasada yerli üreticiyi zor durumda bıraksa da rekabet ortamı oluştuğundan ürünlerin kalitesinde önemli bir artış olmuştur. Bu kalite artışının ardından yerli üreticinin kendine olan güveni daha da artmış ve ürettiği malı dış piyasaya sürmüştür. Böylece sanayi ürünleri ihracatımız hızla artmıştır.

Yıllar

İhracat

İthalat

Dış Ticaret Hacmi

İhracatın ithalatı karşılama oranı (%)

Dış ticaret açığı

1923

50.800

86.900

137.700

58,4

-36.100

1930

71.300

69.500

140.900

102,6

+1.800

1940

80.900

50.035

130.900

116,4

+30.800

1950

263.400

285.700

549.100

92,2

-22.300

1970

588.500

974.600

1.536.100

62,1

-359.100

1980

2.910.122

7.909.364

10.819.486

36,8

-4.999.242

1990

12.959.300

22.302.100

35.261.400

58,1

-9.342.800

2000

27.774.906

54.502.821

82.277.727

51,0

-26.727.91543.297.743

2005

73.476.408

116.774.151

190.250.559

62,9

-43.297.743

2006

85.534.676

139.576.174

225.110.850

61,3

-54.041.499

2007

105.92, 4.665

170.048.068

277.232.517

63,0

-62.863.617

Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte ülkeler arasında ithalat ve ihracat artmış, mal ve hizmetler oldukça çeşitlenmiştir. Yakın döneme kadar sanayi ürünleri, tarım ürünleri ile maden ihracat ve ithalatı ön planda ikin günümüzde hizmet ithalat ve ihracatı büyük önem kazanmıştır. Örneğin; bir Türk firmasının yabancı bir ülkede faaliyet izni olarak GSM şirketi kurması ve işletmesi hizmet ihracıdır. Buna karşın yabancı kuruluşlardan bilgisayar yazılımlarının satın alınması hizmet ithalatına örnek verilebilir.

Ülkemiz ihracatına konu olan sektörleri üç grupta toplayabiliriz: Madencilik; tarım, ormancılık ve hayvansal ürünler; sanayi. Ülkemiz, madencilikte; bakır, krom, çinko, mermer, feldspat, antimon, lüle taşı, cıva, demir, bor, tuz satar. Tarım ormancılık ve hayvansal ürünlerde; hububat, bakliyat, yağlı tohumlar, ağaç ve orman ürünleri, fındık, sebze, meyve, yaş ve kuru sebze ve meyve, kesme çiçek, zeytin ve tütün, canlı hayvan ve hayvansal ürünler satar. Sanayide; taşıt araçları, yan sanayi, dokuma ve tekstil ürünleri, demir ve demir dışı metaller, elektrik ve elektronik ürünler, mobilya, çimento, cam ve seramik ürünleri, dayanıklı tüketim malları (televizyon, buzdolabı vb.) ve gıda sanayi ürünleri satar.

Ülkemiz dışarıdan en çok; sanayi ürünleri, fabrika kurmaya yarayan aletler, makine, elektrikli ev gereçleri, kara taşıtları, saat ve ölçü aletleri, ilaç ve kimyasal maddeler, motorlu araçlar, silah, optik araçlar, petrol, tropikal ürünler (muz, kivi, kahve, pirinç, hurma) ithal eder.

Ülkemizin en çok ticaret yaptığı ülkeler: Başta Almanya olmak üzere, ABD, İtalya, Fransa, İngiltere, Rusya, İspanya, İran, Çin, Irak, Yunanistan, Azerbaycan ve Suudi Arabistan’dır.

Bunu Paylaşabilirsiniz.

Kıta nedir ve kaç tane kıta vardır?

Coğrafya TR 14 Ocak 2024

YKS'ye Hazırlık Bambu Ağacına Benzer

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Adı Günümüzde Var Olmayan Ülkeler

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Pharos-İskenderiye Feneri

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Büyük Rift Vadisi Nereye Diyoruz

Coğrafya TR 07 Şubat 2023

Ökümen

Coğrafya TR 17 Aralık 2020

Aysberg

Coğrafya TR 01 Ocak 2021

Anökümen

Coğrafya TR 17 Aralık 2020

Aerosol

Coğrafya TR 01 Ocak 2021

Abrazyon Platformu

Coğrafya TR 16 Aralık 2020