Toprak Tipleri ve Toprak Nasıl Oluşur?

Coğrafya TR 20 Mayıs 2020

Kayaçların ayrışmasında ve aşınmasından meydana gelir. Kayaçlar nasıl ayrışır ve aşınır? KAYAÇ + SU = TOPRAK 

Kayaçları incelediğimizde kayaç ayrışmasının iki şekilde olduğunu görürüz.

Bu iki ayrışmada ilk olarak Fiziksel yarışma gelir sonrasında Kimyasal Ayrışma

1- Fiziksel Ayrışma                                                       

· Donma, çözünme

· Genleşme, büzüşme                                          

· Kök çatlatması                                                                                    

. Tuz çatlatması                                                                               

Günlük ve yıllık sıcaklık farkının fazla olduğu yerlerde   görülür   

Soğuk ve kurak iklimlerde   

   *Fiziksel yapıda değişiklik minerallerin için yapısında değişiklik yok.                                             

Çöllerde su olsaydı kumlar toprak olurdu.

Sıcaklık Olduğu için çöllerde kum çok yavaş toprağa dönüşür

KİMYASA AYRIŞMA                                                      

·        *Su(nem)çözünme miktarını , sıcaklık çözünme hızını arttırır.

·        *Günlük ve yıllık sıcaklık farkının az olduğu yerlerde

·        *Minerallerin iç yapısında değişiklik olur.

·        Kimyasal yapı değişir

·        Sıcak ve nemli iklimlerde görülür..

 

İNSAN VE DIŞ KUVVETLER

Toprağın Oluşumunda Etkili Faktörler Nelerdir? Dendiğinde;

İKLİM: Toprağın oluşumunda en önemli faktördür. Çünkü diğer faktörler üzerinde de etkilidir. Fiziksel ve kimyasal ayrışmanın olabilmesi için sıcaklık ve nem şartları gereklidir 

ANAKAYA: Anakaya ayrışmadan ve aşınmadan toprak oluşmaz anakaya kireçli ise toprak kireçli tuzlu ise tuzlu olur.

ZAMAN: Ayrışma asınma bitkilerin kurulması gelişmesi organik atıkların humusa dönüşmesi için zaman gereklidir. Granit kayalar(sert) 1000 yılda toprağa dönüşürken nomal kayalar 100 yılda toprağa dönürşür

YERŞEKİLLERİ:

Eğim: eğimli yamaçlarda toprak erezyona uğrar toprak oluşumu aksar. Düz yüzeylerde su daha derinlerde anakayayı kimyasal olarak çözer ve hızlı olurken eğimli yerlerde yavaş oluşur.

Bakı: Denize ve güneşe bakan yamaçlar daha sıcak ve nemli olduğu için toprak oluşumu hızlıdır bakmayan yerlede toprak oluşumu yavaştır.

Yükselti: Yükseklere çıkıldıkça sıcaklık ve nem genel olarak azalır. Yüksek yerlerde fiziksel çözülme olduğundan toprak oluşumu yavaşken aşağı kesimlerde sıcaklık ve nem fazla olduğundan kimyasal çözülme görülür ve toprak oluşumu hızlıdır.

BİTKİ ÖRTÜSÜ: Bitkiler olmadan toprak oluşmaz. toprağın olgunlaşması için anakayada bitkilerin kurulması büyümesi onların atıklarının ayrıştırıcı ve karıştırıcılarla toprağa katılması ve humus bakımından zenginleşmesi gerekir. o nedenle bitki de en az iklim şarlları kadar toprak oluşumda önemlidir.

Zonal Topraklar

A,B,C horizonları olan iklim ve Bitki örtüsü şartlarına uygun olarak anakaya üzerinde

gelişmiştir

İntrazonal Topraklar A ve C horizonları var. B yok

Anakaya ve yer şekillerine bağlı gelişmiş, iklim ve bitki örtüsü şartlarına bağlı

gelişmemiş toprak tipidir.

Azonal Topraklar

A,B,C horizonları olmayan. Dış kuvvetler  aşınmış taşınmış, birikmiş

toprak.                                                                

Zonal Topraklar

 1) Ekvatoral İklim 

Yağmur Ormanları

Laterit                   

Sıcak ve nemli iklim bölgesinin toprağıdır. Fazla yıkandığı için  Kiremit kırmızımsıdır. Verimlidir. Humus bakımından çok zengin Olması gerekirken fakirdir.

2) Sert karasal iklim

İğne yapraklı orman            

Podzol                   

Soğuk ve nemli iklim bölgesinin toprağıdır. Gri renklidir. Fazla verimli değildir.

3) Ilıman Okyanus

Geniş yapraklı orman 

Kahverengi orman     

Verimli, sıkı, orta kuşağın ılıman iklim bölgelerinde humus İklimi Kuşağın ılıman bölgesinde toprak bakımından zengin

4) Akdeniz iklimi            

Maki                     

Kırmızı renkli Akdeniz toprağı (Terra Rossa)        

İçindeki demir oksitten dolayı rengi kırmızıdır. Yarı verimli Akdeniz toprağı      

gübrelenirse yüksek verimli olur.

5) Tundra İklimi                 

Tundra Kutuplara yakın bölgelerde yıl boyunca donmuş yazın bataklığa dönüşen toprak.

Permafrost toprak.

6) Çöl İklimi              

Çöl Bitkileri(kaktüs)      

Çöl Toprağı          

Verimsiz. Üst kısmında kireç ve tuz birikimi var.

7) Karasal İklimi         

Bozkır(step)       

Kahverengi ve kestane Renkli step toprakları          

Orta kuşakta karasal iklim bölgelerinde, humus bakımından   zengindir. Bozkır

bitkisinin olduğu yerlerde gelişir. 

8) Sert Karasal       

Çayır                     

Çernezyum( Kara toprak)      

Sert Karasal iklim bölgelerinde yaz yağışlarının olduğu yerlerde çayır   bitki örtüsünün altında gelişir.

Azonal Toprak

Değişik mineral madde bulundurduğundan verimli topraklardır.  

Akarsu=Alüyal toprak       Rüzgar=Lös toprağı     Buzullar=Moren toprağı

İnterzonal Toprak

Kalsi morfik=Kireçli toprak     

Rendzina=Yumuşak kireçtaşı     

Vertisol=Dönen toprak-killi   

 Hala morfik=Tuzul toprak

Bunu Paylaşabilirsiniz.